Het is al weer drie weken geleden dat we van de zomertijd zijn overgegaan naar de wintertijd.
Wat heeft dit nou precies gedaan met onze slaap en hoe zijn we er mee omgegaan?
Wat zijn de zomer – en wintertijd?
In het kort is de wintertijd onze standaardtijd en de zomer tijd is de aangepaste tijd om zo lang als mogelijk te kunnen profiteren van het licht.
Geschiedenis van onze wintertijd
De winter – en zomertijd zoals wij die nu kunnen stamt uit 1977.
In navolging van het Duitse Keizerrijk voerde Nederland op 1 mei 1916 voor het eerst de zomertijd in.
Uiteindelijk heeft Nederland de zomertijd weer afgeschaft om deze ten gevolgen van de oliecrisis van de jaren zeventig weer in te voeren.
Een bijkomende nadeel is dat Nederland door de invoering van standaard West Europese tijd al ongeveer een half uur voor loopt op de natuurlijke tijdzone, bij het ingaan van de zomertijd lopen we dus niet één maar anderhalf uur voor op onze natuurlijke tijdzone.
Hoe reageert ons bioritme op tijdsaanpassingen
Door te kiezen voor twee tijden (zomer- en wintertijd) moeten we twee keer ons bioritme aanpassen aan de gestandaardiseerde tijd.
Ondanks dat het aanpassen van de wintertijd naar de zomertijd meer problemen met zich meebrengt is ook de overgang van de zomertijd naar de wintertijd een (mini) aanslag op ons bioritme.
Onze biologische klok bepaald wanneer wij slapen en wakker zijn. Ons bioritme wordt geregeld door een groep zenuwcellen, de nucleus suprachiasmaticus, een onderdeel in onze hersenen.
De betreffende zenuwcellen reageren op licht. Wanneer het bijvoorbeeld donker wordt dan geven speciale lichtreceptoren in onze ogen dit door aan onze hersenen. Er worden dan eiwitten aangemaakt die er voor zorgen dat we slaap krijgen. Als het tegen het begin van de dag weer licht wordt worden het proces van eiwit aanmaakt gestopt en worden de eiwitten weer langzaam afgebroken. Tijdens het afbraak proces van de eiwitten zijn wij wakker.
Langzaam je slaap laten wennen
Het beste is om de wintertijd in te gaan door er langzaam aan te wennen. Wij willen graag over van alles en nog wat volledige controle hebben, maar dat lukt niet bij onze biologisch klok.
De aanpassing moet geleidelijk gaan. Je zou bijvoorbeeld in vier dagen je slaap wakker ritme maar ook je eet ritme aan de nieuwe tijd kunnen aanpassen.
Doordat baby’s en pubers een beter werkende biologisch klok hebben is het voor hun nog lastiger om hun interne klok van het ene op het andere moment te verzetten. Baby’s en pubers trekken zich nu eenmaal niet zo veel aan van door de samenleving opgestelde regels en volgen vaak hun eigen ritme.
Doe na de tijdswissel vooral geen gekke dingen zoals uitgaan en laat gaan slapen.
Nu zou je denken in de huidige tijd waarbij er niet veel op uitgaansvlak mogelijk is dat dit geen probleem zou moeten zijn.
Echter de stress die de onzekerheid met zich meebrengt en het gemist aan sociale contacten zorgt op zich zelf al voor een storing van je slaap-waakritme.
Tips om zo min mogelijk last te ondervinden van de tijdswissel
- Bij het opstaan direct het licht aan doen. Een goede optie is om een wekker te gebruiken waarbij er langzaam een lamp aan gaat.
- Bij de overgang een uur later dan normaal gaan slapen. Je staat dan de volgende dag op de nieuwe wintertijd op zonder dat je langer in bed bent blijven liggen.
- Begin de ochtend actief. Door actief te bewegen maak je meer endorfine aan waardoor je (nog) actiever wordt. Het kan een lange wandeling zijn maar het kan ook met sporten.
- Zodra het donker wordt minder licht tot je laten komen. Schermen zoals de televisie, je telefoon en je computer geven veel blauw licht af waardoor het bioritme verstoord wordt.
- Neem de tijd (enkele dagen) om aan het nieuwe ritme te wennen, voorkom dat je een ‘Jetlag’ krijgt door een abrupte overgang.
- Let op je eetgewoontes. Minder licht geeft eerder een gevoel van honger.
- Als het echt niet wil lukken kan je ook nog proberen de dag door te komen met wat powernaps. De powernaps mogen in ieder geval niet langer dan 20 minuten duren.
Afschaffing wintertijd in de EU
De Europese Unie heeft al in 2018 besloten om de tweejaarlijkse tijdswissel per 2021 af te schaffen. Het besluit tot afschaffing is genomen naar aanleiding van een enquête onder de bewoners in de verschillende lidstaten.
Een meerderheid van de ondervraagde was voor afschaffing van de twee jaarlijkse tijdswissel. Onder Nederlanders was het zelfs 80% die voor afschaffing zijn.
Toenmalig voorzitter van de EU, Jean-Claude Juncker schreef “De mensen willen het, dus wij doen het”.
De Europese Unie heeft de beslissing welke tijd dan wel te gebruiken echter aan de afzonderlijke lidstaten overgelaten.
Mede door de huidige corona pandemie hebben de verschillende lidstaten het definitieve besluit op de lange baan geschoven.
Nederland wil in ieder geval dezelfde tijd aanhouden als de buurlanden Duitsland en België.
Gevolgen van de overgang naar de wintertijd
Ondanks voorzorgsmaatregelen en aller handen adviezen heeft ongeveer 25% van de mensen na vier weken nog last van de tijdswissel. Deze groep mensen bouwt over deze periode een slaap te kort op.
De overgang van zomer- naar wintertijd zorg bij de meeste mensen voor geen of slechts lichte problemen. Echter de overgang van winter- naar zomertijd, waarbij we een uur moeten inleveren zorgt voor grotere problemen.
Direct na de overgang naar de zomertijd is er een stijging in hartaanvallen en verkeersongelukken waar te nemen.
Slaaprituelen
Mensen die volgens een vast ritueel gaan slapen hebben over het algemeen minder moeite met het verzetten van de klok. Door het vaste ritueel, bijvoorbeeld na het eten lekker in bad gaan zitten, nog iets drinken (geen alcohol of cafeïne houdende dranken) en dan naar bed gaan weet het lichaam dat het bedtijd is.
